Güncelleme: 07/12/2021
Geçici nörolojik bozukluklar kısa süreli kuvvet, duyu, görme veya denge kaybı, konuşma ya da bilinç bozukluğuna neden olan semptomlardır. Birçok nedenle görülebilirler. Altında yatan nedenin saptanması ve tanı konması önemlidir. Bu nedenle titizlikle araştırılmalıdır.
Beyin, omurilik ya da retina kan akımının geçici olarak kesilmesi ile ortaya çıkan kısa süreli fokal nörolojik semptomlarıdır ve aynı anda çekilen beyin diffüzyon MR’ı normal olmalıdır. GİA inme gibi beyin hücrelerini öldürmez ve özürlülük yaratmaz. Ancak olmak üzere olan bir inmenin uyarıcısı belirtisi olabilir ve bulgular inme ile aynıdır. Hiçbir zaman ihmal edilmemelidir çünkü inmelerin %10’undan önce GİA vardır. GİA sonrası ilk bir yıl kritiktir çünkü GİA geçiren kişide inme riski 10 kat artar. Hastaların %5’i ilk 1 ay içinde, %12’si ilk 1 yıl içinde, %20’si ilk 2 yıl içinde ve %25’i ilk 3 yıl içinde inme geçirir. GİA geçirmiş bir hasta hekime baş vurduğunda muayenesi tamamen normaldir. Ancak hasta inme geçirmiş gibi incelenmeli ve altta yatan neden bulunarak ona uygun tedavi başlanmalıdır.
Baş ağrısından önce görülen nörolojik belirtilere aura denir. Auralı migrenin görülme sıklığı kadınlarda %5,3, erkeklerde ise %1,9’dur. Auralı migreni olan hastaların %81’i aynı zamanda aurasız migren atakları da geçirir. Migren atağında görülen auralar görsel, duyusal, konuşma bozuklukları ve güçsüzlük şeklinde olabilir. Genellikle 5-60 dakika sürer. Aura genellikle baş ağrısı öncesi olmakla birlikte ağrı sırasında ve nadiren ağrı sonrasında da görülebilir.
Bazen baş ağrısız da aura görülebilir. Bu durumda altta yatabilecek diğer hastalıklar elenmelidir.
Serebral amiloid anjiopati (SAA) ön planda beyin kabuğu ve zarını etkileyen küçük damarların bir hastalığıdır. Amiloid beta birikimi damar duvarında hasara neden olur. Damar duvarında kalınlaşma, hiyalinleşme ve düz kas hücrelerinde kayıp meydana gelir. Bunların sonucunda hem iskemi hem de kanamaya yol açarak beyin dokusuna zarar verir. SAA beyinde lober kanamalara, kortikal subaraknoid kanamalara ve geçici nörolojik tablolara neden olabilir (amyloid spells). Bu geçici tablolar genellikle 30 dakikadan kısa süren, sıklıkla tekrarlayıcı ve birbirinin tıpa tıp aynısı belirtilerdir (genellikle duyusal ve motor). Fokal bulgular yayılım gösterir (elden, kola ve yüze gibi). SAA’ye bağlı geçici fokal nörolojik epizotlar intraserebral kanama (İSK) habercisi olabilir. On dört ay içinde %50’sinde İSK gelişir. Aynen GİA’ta olduğu gibi hasta hekime geldiğinde nörolojik muayenesi düzelmiştir. Hastalar uygun bir şekilde diğer tanıları dışlamak için araştırılmalıdır. SAA tanısında kanamaya duyarlı MR sekansları önemli yer tutar.
Epileptik nöbet beyin kabuğundaki sinir hücrelerinde geçici anormal elektrik yayılması sonucu ortaya çıkan ve kişinin duygu, algı ve hareketlerini etkileyen geçici bir olaydır. Fokal yani beynin bir bölgesine sınırlı başlayan nöbetler ya o bölgede sınırlı kalır ya da beynin diğer bölgelerine yayılarak jeneralize olur. Jeneralize nöbetler ise beyinde yaygın olarak başlar. Nöbet belirtileri beynin hangi bölgesinin etkilendiğine bağlı olarak değişir. Tekrarlayan nöbetler, nöbet bittikten sonra Todd parezisi denilen geçici felce ya da başka nörolojik defisite neden olabilirler. Bu defisitler dakikalar ya da saatler sürer, hatta nadiren daha uzun devam edebilir.
Tümörler, vasküler malformasyonlar ve subdural hematomlar şaşırtıcı bir şekilde geçici nörolojik defisitlere yol açabilirler. Görüntüleme teknikleri ile ayırıcı tanının yapılması gerekir.
Metabolik bozukluklar, özellikle de kan şekerinin düşmesi ya da çok yükselmesi bir tarafta felç gibi fokal nörolojik bulgulara neden olabilir. Bu nedenle geçici nörolojik defisit görüldüğünde mutlaka kan şekeri kontrol edilmelidir.
Senkop, beyin kanlanmasının bozulmasına bağlı olarak bilincin ani ve geçici olarak kaybıdır. Bilinç kaybı genellikle 1 dakikadan kısa sürelidir ve yüzde solma, terleme, soğuk bir cilt eşlik eder. Gözler açıktır ya da yukarı dönmüştür ve bazen kollar bacaklarda sertleşme ve atmalar olabilir. Düzelme hızlıdır ve bayılma sonrası kafa karışıklığı saniyeler içerisinde düzelir.
Orta ve ileri yaşta ortaya çıkan ve 24 saatten kısa süren bir hastalıktır. Esas olarak ileriye dönük (anterograd) fakat aynı zamanda geriye dönük (retrograd) yönde de giden ağır bir unutkanlık tablosudur. Atak sırasında hasta amnezisinin farkında değildir ve tekrar tekrar kendi durumu, kimliği ve nerede olduğu hakkında sorular sorar.
Kaynak:
Smith E.E, Charidimou A, Ayata C, Werring D.J.
Cerebral amyloid angiopathy related transient focal neurologic episodes. Neurology 2021
Caplan L.R
Differential diagnosis of transient ischemic attack and acute stroke. Up to Date 2021