Güncelleme: 15/02/2021
MULTIPLE SKLEROZ (MS) beyin ve omurilikte yani merkezi sinir sisteminde miyelin harabiyeti ile giden bir hastalıktır. Genç insanları etkileyen en sık görülen nöroloji hastalıktır.
Merkezi sinir sistemi sinirler aracılığı ile vücudun çeşitli bölgelerine elektriksel mesajlar gönderen bir telefon santralına benzer. Sağlıklı sinir liflerinin çoğu tıpkı elektrik kablolarının renkli plastik kılıfları gibi mesajların yayılmadan hızlı iletilmesini kolaylaştıran miyelin denen yağlı bir madde ile çevrelenmiştir. MS'de miyelin parçalanır ve miyelinin yerini nedbeleşmiş (sertleşmiş) doku alır. Bu da mesajın geçişini saptırır ya da tümden bloke eder.
Kişinin kendi bağışıklık sisteminde oluşan bir şaşkınlık sonucunda, bağışıklık hücreleri beyin içine geçerek miyelin yıkımına neden olur.
Vücudun bir veya bir çok yerinde güçsüzlük, bulanık veya çift görme, uyuşukluk, baş dönmesi ve dengesizlik, barsak veya mesane problemleri en sık görülen belirtilerdir. Tanı öykü, nörolojik muayene, manyetik rezonans görüntüleme (MRG), beyin omurilik sıvısının incelenmesi ve uyarılmış potansiyel tetkikleri ile konur.
MS hastalığı başlıca 5 tiptir. Radyolojik İzole Sendrom MS düşündürmeyen bir şikayetle örneğin baş ağrısı ile çekilen beyin MRG’de MS ile uyumlu plak lezyonlarının görülmesidir. Henüz MS hastalığından söz etmek olası değildir. Bu hastalara tedavi başlanmaz ancak klinik izlem sırasında hastaların bir kısmında MS hastalığı gelişebilir. Klinik İzole Sendrom ilk kez ortaya çıkan optik nörit (görme siniri iltahabı), transvers miyelit (omurilikte iltihap) ya da beyin sapı gibi tek bir bölgeyi etkileyen bir ataktır. Eğer bu hastaların MRG’sinde MS ile uyumlu daha önce belirti ve bulgulara yol açmamış plaklar varsa büyük olasılıkla MS’i düşündüren ilk klinik ataktır. Ataklarla seyreden MS (Relapsing Remitting MS) MS’in en sık görülen klinik şeklidir. Akut atakları izleyen tam ya da tama yakın düzelme dönemleri mevcuttur. Ataklar arasında hastalıkta ilerleme görülmez. Atak diyebilmek için nörolojik bulguların ateşsiz bir dönemde 24 saatten uzun sürmesi gerekir. İlerleyici Seyreden MS (Progresif MS) hastalık seyri sırasında özürlülüğün eklendiği klinik şekildir ve ikiye ayrılır. Atak ve iyileşmeler ile giden seyir sonrası atak sayısının azaldığı, düzelmenin az olduğu, özürlülüğün giderek arttığı İkincil İlerleyici MS olabileceği gibi, hastalığın başından itibaren atak olmadan sürekli bir özürlülük artışı ile seyreden Birincil İlerleyici MS de olabilir.
Hastalığın 40 yaş altında erken ve duyusal belirtiler ile başlaması, kadın cinsiyet ve ataklarla seyreden tipte olması iyi gidişat belirteçleridir.
Multiple Skleroz hastalığı tedavisi atak döneminde uygulanan tedaviler ve koruyucu tedaviler olarak ikiye ayrılabilir. Atak sırasında, atağın kısa sürmesi ve tam düzelmesi için yüksek doz kortizon tedavisi uygulanır. Koruyucu tedavilerin amacı ise atak sıklığını ve şiddetini azaltmak, MRG’de yeni plak oluşumunu önlemektir. Bu tedaviler basamaklı olarak uygulanmaktadır. Birinci basamak ilaçlar hastalığın erken döneminde kullanılması önerilen tedavilerdir.
Hastalığı doğrudan tedavi etmeyen ancak hastalardaki belirti ve bulgulara yönelik yapılan tedavilerdir. Hastaların günlük yaşamlarında en çok yakındıkları semptomlar yorgunluk, yürüme bozuklukları, kas sertlikleri ve idrar kaçırmadır.
Bu sorunun cevabını tam olarak bilmiyoruz. MS ekvatordan uzaklaştıkça daha sık görülür. Muhtemelen genetik bir yatkınlık varlığında çevresel faktörler hastalığın ortaya çıkmasını kolaylaştırır. Genetik yatkınlık olsa bile hastalık genellikle ailesel değildir. Yakın aile bireylerinde MS olanların hasta olma olasılığı sadece %3’tür.
Hayır özel bir diyet yoktur. Akdeniz tipi diyet dediğimiz bol sebze, meyve, balık, ızgara et ve tavuk tüketmek ve hazır gıdaları yememek yeterlidir. Sadece kortizon tedavisi sırasında tuz, şeker, un, yağ içeren tüm besinlerden uzak durmak gerekir.
Hastalığı kontrol altında olan MS hastaları elbette çocuk sahibi olabilir. Çalışmalar gebelik boyunca atak geçirme olasılığının azaldığını ancak özellikle gebelik sonrası ilk 3 ayda ise atak geçirme riskinin arttığını göstermiştir. MS hastaları çocuklarını emzirebilir. Ancak emzirme döneminde ilaçlar süte geçtiği için hastalık önleyici tedaviler uygulanamaz. Bu nedenle emzirme çok uzatılmadan tedaviye geri dönülmelidir.
