Güncelleme: 05/04/2024
Normalde uykumuz, uyanıklık, evre 1, evre 2, evre 3 ve REM uykusu olmak üzere farklı evrelerden oluşur. REM uykusu rüya gördüğümüz, diyafram ve göz kasları dışında diğer kaslarımızın atonik yani felç durumunda olması ile karakterizedir.
Fotoğraf: Dilek Necioğlu Örken
İzole/idiyopatik REM uykusu davranış bozukluğu (iRDB), normalde atoni veya felç ile karakterize edilen bir uyku evresinde artan kas tonusuna bağlı olarak REM uykusu sırasında aşırı motor aktivite görülen bir parasomnidir. Bu durum rüyalarda rol yapma, kendine zarar verme ve yatak partnerine zarar verme ile sonuçlanır. Örneğin, rüyanızda bir kavgada olduğunuzu görürseniz, yatağınızda yumruklama veya tekmeleme hareketleri yapabilirsiniz. Bu olayların çoğu bir dakikadan kısa sürer. Ayrıca uykunuzda konuşabilir veya bağırabilirsiniz. Çok aktif nöbetler sizi uyandırabilir, ancak daha hafif olanlarında uyumaya devam edebilirsiniz. Atak sonrasında hasta uyandığında hareketleri ile uyumlu olan kabusunu hatırlar ve anlatır. Ataklar REM uykusunun yoğunlaştığı sabaha karşı saatlerinde daha sıktır. İnsanların canlandırdıkları rüyalar genellikle kabus şeklindedir. Rüyalarınızı canlandırmak, örneğin yataktan düşmeniz veya bir şeye çarpmanız gibi yaralanmalara neden olabilir. Sert veya şiddetli hareketler yaparsanız partneriniz için de tehlikeli olabilir.
iRDB sıklıkla 50 yaş üzeri erkeklerde görülür. Bozukluk yavaş yavaş başlar ve zamanla kötüleşir. Nedensiz yani idyopatik olabileceği gibi Parkinson hastalığı (PH), multisistem atrofi (MSA), Lewy cisimcikli demans (DLB) gibi nörodejeneratif hastalıkların habercisi olabilir. Ayrıca alkol ve antidepresan ilaç kullanımına bağlı olarak da görülebilir.
Tanı polisomnografi incelemesi ile konur.
Uyku sırasında sık, rahatsız edici veya tehlikeli ataklar yaşıyorsanız, doktorunuz ilaç almanızı önerebilir. Ayrıca kullanmakta olduğunuz bir ilaca bağlı olduğu düşünülürse ilacı kesmek ya da değiştirmek de problemi çözebilir. Sık sık şiddet nöbetleri geçiriyorsanız, sizin ve eşinizin ayrı yatması daha güvenli olabilir. Sık sık yatağınızdan düşüyor veya atlıyorsanız, yerde bir şilte ya da yatak kenarında parmaklık gibi önlemler alınabilir.
iRDB'nin, Parkinson hastalığı ve Lewy cisimcikli demans dahil olmak üzere α-sinükleinopatilerin en spesifik habercisi olduğu bilinmektedir. iRDB olan kişilerde bu hastalıklardan birinin gelişme riski 5 yılda %45, 10 yılda %76 ve 14 yılda %90 civarındadır. Bu nedenle iRDB saptanan kişilerin bilgilendirilmesi ve bu hastalıkların gelişmesi açısından takibi gerekir.
Ayrıca iRBD DLB tanı kriterlerine dahil edilmiştir. DLB'nin temel klinik özellikleri iRDB, ilerleyici demans, Parkinsonizm, biliş ve dikkatte dalgalanmalar ve spontan tekrarlayan görsel halüsinasyonlardır. DLB, bellek kliniklerinde görülen bilişsel gerilemenin ikinci en yaygın nörodejeneratif nedenidir ve genellikle belirgin epizodik bellek eksiklikleriyle ortaya çıkan tipik Alzheimer hastalığının aksine, hastalık seyrinin erken dönemlerinde sözel öğrenme, dikkat/yürütme ve görsel-uzamsal becerileri etkiler.
