Güncelleme: 15/02/2021
Tardif sendrom her türlü tardif hareket bozukluğunu kapsayan bir tanımlamadır. Tardif diskinezi bu sendromların içinde en sık görülen olmakla birlikte tardif akatizi, tardif steryotipi, tardif distoni, tardif touretizm, tardif tremor, tardif myokloni ve tardif yürüyüş bozuklukları da görülebilir.
Tardif sendromlar nöroleptik ilaç kullanan hastaların %20-50’sinde görülür. İlerleyen yaş en önemli risk faktörüdür. Kırk yaşın altında yıllık insidansı %5 iken, 40 yaş sonrası yıllık %12’ye yükselir.
Tardif diskinezi (TD) istemsiz bazı hareketler yapmanıza neden olan bir hastalıktır. Bu istemsiz hareketler ağzınızda, dilinizde, yüzünüzde, gövdenizde, kollarınızda, bacaklarınızda olabilir ve istemli olarak durduramayabilirsiniz. Bu durum bazı ilaçların yan etkisi olarak ortaya çıkar. Çoğunlukla antipsikotik denen ilaçları alan kişilerde görülür. Bazen ilaç bırakılsa bile TD kalıcı olabilir.
Tardif diskinezisi olan kişiler kontrol edemedikleri garip hareketler yaparlar. Bazen yüzlerini tuhaf şekillere sokarlar, dillerini dışarı çıkarırlar ya da dillerini ağız kenarında çevirirler. Bazen de dudaklarını büzer ya da şapırdatırlar. Parmaklarını büküp açarlar ya da piyano çalıyormuş gibi hareketler yapabilirler. Bacaklarındaki hareketler hızlı, sıçrayıcı ya da yavaş ve kıvranıcı olabilir. Ayrıca boyunda kıvrılma hareketi görülebilir. Bulgular hafif olabilir ve bazen rahatsız edicidir.
Tardif diskinezi bazı ilaçların yan etkisi olarak ortaya çıkar. Genellikle ilaç başlandıktan sonra geç başlangıçlıdır. Bazen ilaç dozu azaltıldığında ya da ilaç kesildiğinde de ortaya çıkabilir. En sık neden olan ilaçlar antipsikotikler ve metoclopramid (Metpamid) dediğimiz bulantı önlemek üzere kullanılan bir ilaçtır. Daha nadir olmakla birlikte bazı antidepresanlar, antiepileptikler, antimalarialler, antihistaminikler, anksiyolitikler, kalsiyum kanal blokörleri, stimulanlar ve mood düzenleyiciler ile de ortaya çıkabilir.
Genellikle tipik bulgular ve ilaç kullanım öyküsü ile tanı konur ve herhangi bir tetkik gerekmez. Ancak bazı durumlarda ayırıcı tanıda yer alan hastalıkları elemek için doktorunuz tetkik isteyebilir.
Başlangıçta hem psikiyatrik bulguların olabildiği hem de bu nedenle antipsikotik ilaçların başlanmış olabileceği Huntington Hastalığı, Anti-NMDA reseptör ensefaliti ve Wilson Hastalığı ayırıcı tanıda ilk akla gelmesi gereken hastalıklardır. Dişsizliğe bağlı diskineziler ve Meige sendromu da ayırıcı tanıda yer alan diğer hastalıklardır.
Bazı kişilerin bulguları hafiftir ve tedavi ihtiyacı yoktur. Tedavi edilmesi gereken kişilerde ilk yapılacak iş antipsikotik ilacı değiştirmek ya da dozunu düzenlemektir. Genellikle psikiyatrik nedenle kullanılan ilacı kesmek mümkün olmamaktadır. Ama ilacın kesilebileceği kişiler bundan yarar görebilirler. Ayrıca tedavide kullanılabilecek bazı ilaçlar da vardır. İlaç tedavisinden yarar görmeyen ve tardif diskinezisi ağır olan hastalarda bazen derin beyin stimülasyonu dediğimiz beyin pili tedavisi gerekebilir.
Tardif diskineziyi önlemek mümkün olmayabilir. Antipsikotik ilaç alan herkeste tardif diskinezi görülmez ama bazılarında ortaya çıkar. Ve kimde olacağını önceden kestirmek ve önlemek mümkün olmayabilir. Ancak ne kadar erken saptanırsa o kadar kalıcı olmasının önüne geçilebilir.
