UYKUSUZLUK

Güncelleme: 14/06/2022

Uykusuzluk ya da diğer adı ile insomni en sık görülen tıbbi problemlerden biridir. Sıklıkla dahili, psikiyatrik, nörolojik ya da uykuya özel hastalıklarda görülür. Ayrıca ani gelişen stres, ilaçlar ya da madde kullanımı, kötü uyku alışkanlıkları ya da uyku ortamının değişmesi ile de ilişkili olabilir.

Uykusuzluk (İnsomni) Neden Olur? Uyku Bozuklukları ve Migren Baş Ağrısı İlişkisi - İnsomni Nasıl Geçer? Nedenleri ve Çözümleri Nelerdir?

Fotoğraf: Dilek Necioğlu Örken

Uykusuzluk (İnsomni) Nedir?

Uykusuzluk olarak tanımlayabileceğimiz insomni aslında bir uyku bozukluğudur. İnsomnisi olan kişiler uykuya dalmakta ya da uykuyu sürdürmekte zorluk çekerler. Bazen de uyandıklarında kendilerini dinlenmiş hissetmezler. Günlük yaşantımızdan hepimizin bildiği gibi uyku ihtiyacı kişiden kişiye çok değişkendir. Kimi kişiye 4 saatlik uyku yeterken kimisi günde mutlaka 8 saat uyumalıdır. Bu nedenle uykusuzluk kavramı uykuda geçirilen saat ile ilgili değildir. Uykusuzluk ya da diğer adı ile insomni stresli bir duruma bağlı ortaya çıkan ve birkaç gün süren ve stres ortadan kalktığında düzelen kısa süreli bir durum olabileceği gibi uzun süreli bir problem de olabilir. Üç aydan uzun süren uykusuzluk sorunu kronik insomni olarak adlandırılır. Uykusuzluk, genellikle tekrarlayan ve ısrarcı bir sorun olabilir. Israrcı olmasında rol oynayan risk faktörleri yaşlılık, kadın cinsiyet ve belirtilerin şiddetinin artmasıdır.

Uykusuzluk (İnsomni) Belirtileri Nelerdir?

İnsomnisi olan kişiler uykuya dalmakta ya da uykuyu sürdürmekte zorlanırlar. Gün içinde yorgun olabilirler. Unutkanlıkları olabilir ve net olarak düşünemeyebilirler. Enerjileri düşük olabilir, kendilerini gergin ve depresif hissedebilirler. Normal kişilere göre daha çok hata yapabilir ve daha çok kazaya karışabilirler. Bu semptomlar o kadar fazla olabilir ki kişinin iş ve aile yaşamını olumsuz etkileyebilir. Bu belirtiler bazen yeterli saat uyuyan kişilerde bile görülür.

Uykusuzluk (İnsomni) Nedenleri Nelerdir?

Kısa süreli insomni 3 aydan kısa sürelidir ve genellikle stresle ilişkilidir. Kısa süreli uyku bozukluğuna yol açan durumlar sevilen birinin kaybı, boşanma, işsiz kalma, yeni cerrahi girişim ya da hastalık ve ağrı, kafein gibi bazı uyarıcıların, alkolün, bazı ilaçların ve kokain gibi yasal olmayan maddelerin kullanılması ya da bırakılması, uyku mekanın değiştirilmesi olabilir. Stres ortadan kalktığında düzelir. Uyku döngüsünü bozan bazı durumlar da kısa süreli insomniye neden olabilir. En bilinenleri jet lag ve vardiyalı çalışmadır. Jet lag her yöne seyahatte görülmekle birlikte batıdan doğuya gidildiğinde daha çok dillendirilir. Jet lagi azaltmak için doğuya seyahat ediyorsanız seyahatinizden önce 3 gün boyunca uyanma ve yatma saatinizi her gün yarım saat erkene alın. Yolculuk sırasında gittiğiniz saat dilimine göre gece saatinde uyumaya çalışın.

Uzun süreli insomni 3 aydan uzun süren uyku bozukluğudur ve haftada en az 3 gece görülür. Genellikle tıbbi problemler nedeniyledir ve mutlaka bir hekime danışılması gerekir.

İnsomni İle Birlikte Olan Tıbbi Durumlar Nelerdir?

1. Psikiyatrik hastalıklar

  • Depresyon
  • Anksiyete
  • Travma sonrası stres bozukluğu

2. Nörolojik Hastalıklar

  • Alzheimer ve Parkinson gibi dejeneratif hastalıklar
  • Ağrılı polinöropatiler
  • İnmeler
  • Beyin tümörleri
  • Travmatik beyin hasarları
  • Baş ağrısı sendromları
  • Fatal ailevi insomni

3.Dahili hastalıklar

  • Kronik tıkayıcı akciğer hastalıkları
  • Astım
  • Artritler
  • Fibromiyalji
  • Kronik ağrılar
  • Kalp yetmezliği ve iskemik kalp hastalığı
  • Nokturnal anjina
  • Hipertansiyon
  •  Hipertiroidi
  •  İdrar problemleri

4. İlaçlar ve maddeler

  • Santral sinir sistemi uyarıcıları ve depresanları
  • Bronkodilatatörler
  • Antidepresanlar
  • İdrar söktürücüler
  • Kortizonlar
  • Kafein

Uyku Bozuklukları Ve Migren Baş Ağrısı İlişkisi

Migren baş ağrısı olan kişilerde uykusuzluk 2-8 kat daha fazla görülür. Kronik migreni olan yani ayda 15 ya da daha fazla günü ağrılı geçirenlerde ise uykusuzluk ağrı sıklığı daha az olan kişilerden 2 kat fazladır.

Migreni olan kişilerde en sık görülen uyku bozukluğu uykuya dalmakta ve uykuyu sürdürmekte zorluk, sabah erken ve dinlenmeden uyanmadır. İnsomnia, yorgunluğa, dikkat bozukluğu ve konsantrasyon kaybına ve de motivasyon eksikliğine yol açarak günlük yaşamı olumsuz etkiler. Uykusuzluk baş ağrısı ile birlikte bulunan depresyon, anksiyete, egzersiz yapılmaması ve kullanılan ilaçlarla ilişkili olabilir. Yeterince uyuyamadığınız uzun bir haftanın ardından hafta sonları uyumak, hafta sonu baş ağrısı ile kalkılmasına neden olabilir. Baş ağrısına ek olarak birincil bir uyku bozukluğu da olabileceğini gösteren ip uçları horlama, nefes nefese kalma, gündüz uyuklama ve yorgun kalkmadır. Ayrıca huzursuz bacak sendromu da uykuyu daha da bozabilir.

İnsomni Tanısı Nasıl Konur?

Doktora giderken bir uyku günlüğü tutulması yararlı olur. Bu günlükte yatağa gitmeden önce yapılan aktiviteler, ne kadar zamanda uykuya dalındığı, uyanma sayısı, toplam uyku saati, dinlenmiş hissedip hissedilmediği her gün kaydedilmelidir. Akşam yemeği saati, kafein alımı, enerji içecekleri, migren ilaçları ayrıca belirtilmelidir.

Sorgulama ve muayeneye ek olarak bazen polisomnografi denen bir test istenebilir. Polisomnografi genellikle tüm gece süren bir incelemedir ve bir laboratuvarda uyumanız gerekebilir. İnceleme sırasında hareketleriniz, beyin aktiviteniz, solunumunuz ve diğer vücut işlevleriniz elektrotlar yolu ile takip edilir.

İnsomni Nasıl Tedavi Edilir?

Tedavi insomninin altında yatan nedene göre değişir. Örneğin stresten, ağrıdan ya da herhangi bir başka tıbbi problemden dolayı uyuyamıyorsanız, o probleme yönelik tedaviler uykunuzu da düzeltir.

Uyku hijyeni sağlıklı bir uyku için dikkat edilmesi gereken kurallardır. Zaman zaman uyku problemi yaşayan kişilerde bu kurallara dikkat etmek sorunu çözebilir. İyi bir uyku hijyeni sağlamak için;

1. Her gün aynı saatte yatın ve kalkın
2. Uykunuzu alıp dinlenmiş hissettiğinizde daha fazla uyumaya devam etmeyin
3. Uykuya dalamıyorsanız yatakta dönüp kendinizi uyumaya zorlamayın, yataktan kalkın ve daha sonra yeniden uyumayı deneyin
4. Kahve, çay gibi içecekleri sadece sabahları tüketin
5. Akşam üzeri saatlerinden sonra alkol tüketmeyin
6. Özellikle gece olmak üzere sigara içmeyin
7. Yatak odanız karanlık, serin ve sessiz olmalıdır
8. Fizik aktivite yapın ancak uykudan hemen önce ağır egzersiz yapmayın
9. Uyku öncesi telefon, tablet, bilgisayar ekranı ya da elektronik okuma aygıtlarından uzak durun

Ayrıca uyumanızı sağlayacak bazı ilaçlar da vardır. Ancak öncelikle uyku hijyenini sağlayacak önlemlerin alınması uygundur, gerekirse de doktorunuz tarafından ilaç tedavisi önerilebilir.

Kaynak:
Bonnet M.H, Arand L.D. Insomnia. Up to date 2020
Tepper D. Sleep disorders and headache. Headache 2015

 

Paylaş
Paylaş
error: Content is protected !!