Güncelleme: 15/02/2021
HER 2 SANİYEDE BİR YAŞA VE CİNSİYETE BAKMAKSIZIN BİR KİŞİ İNME GEÇİRİYOR...
Dünyada her yıl 17 milyon kişi inme geçiriyor. Bu kişilerin 6 milyonu hayatını kaybediyor ve 5 milyonunda kalıcı sakatlık gelişiyor. İnme dünyada en önde gelen özürlülük, Türkiye’de ise 2. sırada gelen ölüm nedenidir. Her yaşta ve herkesin başına gelebilir. Dünya genelinde her 6 kişiden 1’i hayatlarının bir noktasında inme geçirecektir. Ve bu hastalık inmeyi geçiren kişi dışında herkesi ailesini, çalışma hayatını ve toplumu da etkileyecektir.
Beyinde kan akımının, iskemi ya da kanama nedeni ile bozulmasıdır. İnme tek bir hastalık değildir ve çok çeşitli nedenlere bağlı olarak beyin damarlarında tıkanma ya da yırtılmanın sonucu olarak meydana gelir. İskemik inmede kan akımı olmadan beyin hücreleri hasar görür ya da ölür. Hücrelerdeki hasarın etkileri beynin hangi bölgesinde olduğuna göre değişir. Kişinin yüzünde, kolunda ve bacağında felce, konuşamamaya, dengesizliğe ya da görme bozukluğuna neden olabilir. İnmenin en önemli özelliği bu belirtilerin aniden başlamasıdır.
İnmelerin %80’ini oluşturan ve en sık görülen tipi, beyin damarlarındaki kan akımının bozulmasına bağlı serebral enfarktüse neden olan iskemik inmedir. Beyin damarlarındaki yırtılma sonucu kanın beyin dokusu içine geçmesi ile meydana gelen hemorajik inmeler %15, beyin içindeki damarların daha çok çatallanma yerlerinde bulunan anevrizmaların yırtılması sonucu ortaya çıkan subaraknoid kanamalar %4 ve beyinde dolaşan kanı uzaklaştıran dural sinüslerin tıkanması sonucu meydana gelen beyin toplar damar inmeleri %1 oranında görülür.
Risk faktörleri değiştirilebilir ve değiştirilemez olmak üzere iki grupta toplanabilir. Değiştirilemez olanlar yaşımız, cinsiyetimiz, ırkımız ve kalıtım özelliklerimizdir. Elli beş yaşından sonra inme insidansı (toplumda her yıl ortaya çıkan yeni inmeli hasta sayısı) her on yılda iki kat artar. Yine inme insidansı erkeklerde kadınların 1,3 katıdır.
Değiştirilebilir risk faktörleri hipertansiyon, diyabet, kolesterol yüksekliği, kalp hastalıkları, şah damarı darlıkları, sigara ve aşırı alkol tüketimidir.
Hipertansiyon hem serebral enfarktüs hem beyin kanaması için en önemli risk faktörüdür. İskemik ve hemorajik inmeyi önlemenin en etkili yöntemi hipertansiyonun tedavisidir. Diyabetin iskemik inme riskini 1,8 ila 6 kat oranında bağımsız olarak arttırdığı gösterilmiştir. Kolesterol düzeyinin inme ile ilişkisinin iki yüzü vardır. Yüksek total kolesterol düzeyleri artmış iskemik inme riski ile, çok düşük düzeyler ise yüksek beyin kanaması riski ile ilişkilidir.
Kalp hastalıkları içerisinde, bir çeşit aritmi olan atrial fibrilasyon riski 4-5 kat arttırmaktadır. Bu nedenle atrial fibrilasyonun doğru bir şekilde tedavi edilmesi iskemik inmenin önlenmesi için çok önemlidir. Sigara hem iskemik inme hem de subaraknoid kanama riskini arttırır. Sigaranın ayrıca damarların kireçlenmesi üzerine etki ettiği de bilinmektedir. Sigaranın bırakılmasından sonra hiç içmemiş bir kişinin riskine yakın hale gelmek için 10 yıl geçmesi gerekir. Aşırı alkol tüketimi tüm inmeler için risk faktörüdür.
Akut iskemik inmenin pıhtı eritici ilaçlarla tedavisi ilk 4,5 saat içinde yapılabilmektedir. Ve ilaç ne kadar erken verilirse o kadar etkili olur. Bu nedenle toplum tarafından belirtilerin bilinmesi ve hızla 112 aracılığı ile hastaneye ulaşılması inmeden düzelmeyi etkiler. Pıhtı eritici ilaçlar iyileşme olasılığını %30 arttırır. Belirtilerini öğrenmek ve hızlı hareket etmek üzere tüm dünyada FAST kısaltması kullanılmaktadır. F yüzde felç, A kolda felç, S konuşma felci ve T zaman sözcüklerinin İngilizcelerinin baş harflerinden oluşur ve yine İngilizcede hızlı anlamına gelmektedir. Çünkü zaman beyindir. Sonuç olarak bir ya da iki gözde görme kaybı ya da ağzınızda kayma olur, konuşmada zorluk ve anlama bozukluğu yaşarsanız ve kol ya da bacağınızda özellikle tek taraflı güçsüzlük ya da dengesizlik gelişirse derhal 112’yi arayarak akut inme tedavisinin yapılabildiği en yakın sağlık kuruluşuna gitmeniz gerekir.
Son yıllarda beyinde büyük damar tıkandığında ilk 24 saat içinde uygulanabilen pıhtı çekici tedaviler ile başarılı sonuçlar elde edildi. Anjiografi ile yapılan bu tedaviler iyileşme olasılığını %50 arttırmaktadır.
Hem pıhtı eritici hem de pıhtı çekici tedaviler bu konuda uzmanlaşmış nöroloji doktorlarının liderliğinde bir ekip tarafından, inme tedavisine hazır hastanelerde yapılabilmektedir. Bu nedenle belirti ve bulgularının farkına vardığınızda vakit kaybetmeden bu tedavilerin yapıldığı en yakın hastaneye başvurmak hayati öneme sahiptir.
Rehabilitasyon tedavinin en önemli adımlarından biridir. Hastanede mümkün olan en kısa zamanda başlamalıdır. Hastanın becerilerini geri kazanması ve günlük yaşam aktivitelerine hatta işine geri dönebilmesi için önemlidir.
İyileşen 4 hastadan 1’i yeniden inme geçirir. Yeni bir inmeyi önlemek için kan basıncı ve kolesterol düşürülür, şeker hastalığı kontrol altına alınır, kan sulandırıcı tedaviler verilir, şah damarı hastalıkları cerrahi ya da stent ile tedavi edilir. Bu tedavilerin yanı sıra yaşam şekli değişiklikleri de önemlidir. Kilo verilmesi, tuzun azaltılması, sebze ve meyveden zengin, yağdan fakir, süt ürünü tüketimini teşvik eden ve doymuş yağ oranının az olduğu Akdeniz tipi diyet uygulanması, fizik aktivitenin arttırılması, sigaranın bırakılması, alkol tüketiminin sınırlanması ve stresin azaltılması gerekir.
